Khởi nghiệp sai luật cái giá không chỉ là tiền
Khi bắt đầu khởi nghiệp, phần lớn startup thường tập trung vào sản phẩm, mô hình kinh doanh, marketing, gọi vốn… Nhưng giữa guồng quay, pháp lý lại là thứ dễ bị bỏ qua nhất vì tưởng “không quan trọng bằng chuyện kiếm khách”. Cho đến khi mọi thứ bắt đầu “chạy” thì cũng là lúc nhiều người phát hiện: sai luật từ đầu không chỉ khiến mất tiền, mà có thể mất luôn cả công ty.
Khởi nghiệp là hành trình nhiều rủi ro đừng để rủi ro đến từ điều hoàn toàn có thể chuẩn bị trước là pháp lý.
Có những lỗi tưởng nhỏ, nhưng đủ để khiến startup lao đao:
- Một công ty công nghệ từng gọi vốn thành công, nhưng lại chia cổ phần sai quy định dẫn đến tranh chấp nội bộ, cổ đông rút vốn, dự án ngừng lại khi vừa cất cánh.
- Một cửa hàng mô hình nhượng quyền phải đóng cửa vì không xin giấy phép kinh doanh ngành nghề có điều kiện, dù trước đó đã đầu tư gần trăm triệu cho mặt bằng, máy móc.
- Một startup thời trang bị bên khác đăng ký thương hiệu trước, dù chính mình là người sáng lập sản phẩm mất luôn quyền sở hữu và không thể tiếp tục kinh doanh dưới tên cũ.
Những tình huống như vậy xảy ra không phải vì cố tình làm sai, mà vì không hiểu hoặc xem nhẹ luật. Khi startup chưa có nền tảng pháp lý rõ ràng, mọi thứ đều mong manh: vốn không rõ ràng, hợp đồng dễ sai, thương hiệu không bảo vệ được, và nội bộ dễ rạn nứt.
Những rủi ro pháp lý startup thường xem nhẹ
Startup nào cũng bắt đầu với tinh thần “có gì làm nấy”, mà thường không có đội ngũ pháp lý riêng từ đầu. Cũng chính vì vậy, nhiều rủi ro âm thầm hình thành không ai phát hiện ra cho đến khi quá trễ.
Dưới đây là những lỗi pháp lý phổ biến mà startup dễ bỏ qua trong giai đoạn đầu:
Không rõ ràng về tỷ lệ góp vốn và quyền sở hữu
Rất nhiều startup bắt tay khởi nghiệp với bạn bè, người thân hoặc nhà đầu tư nhỏ lẻ nhưng không có văn bản góp vốn cụ thể. Đến khi sản phẩm thành công, ai cũng cho rằng mình có “công lớn” và xứng đáng được chia nhiều hơn nội bộ mâu thuẫn, công ty chao đảo.
Không đăng ký bảo hộ thương hiệu, bản quyền sản phẩm
Một số startup “tự tin” rằng ý tưởng của mình độc quyền nên không vội đăng ký sở hữu trí tuệ. Nhưng thực tế, nếu không đăng ký sớm, bạn hoàn toàn có thể bị đối thủ đi trước một bước, chiếm tên thương hiệu, tên miền, thậm chí là kiểu dáng bao bì.
Khi mất đi sẽ cực kỳ tốn kém, chưa kể nguy cơ mất sạch tệp khách hàng đã xây dựng
Không có hợp đồng rõ ràng với nhân sự, đối tác
Nhiều startup hoạt động theo kiểu “tin nhau là chính”, làm việc với freelancer, đối tác hoặc nhân viên part-time mà không có hợp đồng cụ thể. Khi xảy ra tranh chấp như rò rỉ dữ liệu, không bàn giao source code, hoặc bất đồng phân chia lợi nhuận startup không có cơ sở để bảo vệ quyền lợi.
Không tuân thủ quy định ngành nghề có điều kiện
Một số ngành nghề như giáo dục, y tế, thực phẩm, tài chính… yêu cầu giấy phép con hoặc chứng chỉ hành nghề. Nếu startup hoạt động mà không đăng ký hoặc không đáp ứng đủ điều kiện, có thể bị xử phạt, thu hồi giấy phép hoặc buộc ngừng hoạt động.
Không cập nhật nghĩa vụ thuế, kê khai ban đầu
Một số startup nghĩ rằng “mới hoạt động thì chưa có doanh thu nên chưa cần quan tâm thuế” nhưng thực tế, không kê khai đúng hạn có thể bị đóng mã số thuế, bị phạt hành chính, ảnh hưởng đến việc gọi vốn và làm việc với ngân hàng sau này.
Nền tảng pháp lý cần có để startup phát triển bền vững
Nếu xem một startup là ngôi nhà đang xây, thì pháp lý chính là phần móng. Móng yếu thì càng xây cao càng dễ đổ. Nhưng nếu vững từ đầu, startup có thể mở rộng quy mô, gọi vốn, vận hành đa nền tảng mà không lo vướng mắc pháp luật.
Dưới đây là những nền tảng pháp lý tối thiểu mà startup nên có ngay từ khi bắt đầu:
Chọn đúng loại hình doanh nghiệp: Công ty TNHH, cổ phần, hay hộ kinh doanh cá thể? Mỗi mô hình có ưu - nhược riêng, ảnh hưởng đến vốn, trách nhiệm pháp lý, quyền chia lợi nhuận và khả năng gọi vốn sau này.
Startup nên cân nhắc kỹ và không “chọn đại cho xong hồ sơ”
Xây dựng điều lệ công ty rõ ràng: Điều lệ không phải để… nộp cho có, mà là văn bản quan trọng bậc nhất để xác định quyền, nghĩa vụ, cách phân chia lợi nhuận và xử lý tranh chấp nội bộ. Một bản điều lệ chặt chẽ giúp tránh hiểu lầm và mâu thuẫn giữa các thành viên sáng lập.
Đăng ký sở hữu trí tuệ càng sớm càng tốt: Ngay khi có tên thương hiệu, logo, sản phẩm hãy đăng ký bảo hộ. Đây là cách đơn giản nhưng cực kỳ quan trọng để giữ quyền sở hữu hợp pháp và nâng cao giá trị khi gọi vốn, phát triển thương hiệu.
Làm hợp đồng rõ ràng với đối tác, nhân sự: Startup càng nhỏ càng cần minh bạch. Hợp đồng không chỉ để “ràng buộc”, mà còn giúp hai bên hiểu rõ quyền - nghĩa vụ, tiến độ sản phẩm, xử lý tình huống rủi ro. Đặc biệt quan trọng khi hợp tác freelancer, outsource, hoặc góp vốn bằng chất xám.
Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế và kê khai ban đầu: Ngay sau khi thành lập, cần kê khai thuế ban đầu, đăng ký chữ ký số, nộp lệ phí môn bài đúng hạn. Việc tuân thủ nghĩa vụ thuế không chỉ giúp startup vận hành suôn sẻ mà còn tạo niềm tin khi làm việc với ngân hàng, nhà đầu tư và đối tác lớn.
Tư vấn pháp lý từ sớm, không đợi “có chuyện mới hỏi”: Một đơn vị đồng hành pháp lý từ đầu sẽ giúp bạn tránh những lỗi sai nhỏ nhưng dễ dẫn đến rắc rối lớn.
Startup không cần thuê cả phòng pháp chế chỉ cần có người hiểu luật, hiểu mình.
Phần lớn startup không có nguồn lực để xây dựng riêng một bộ phận pháp chế. Và cũng không cần thiết. Điều cần hơn là một đối tác pháp lý hiểu cách startup vận hành, có khả năng phân tích rủi ro cụ thể theo từng giai đoạn phát triển từ lúc mới thành lập đến khi kêu gọi đầu tư.
Tia Sáng Law tự tin đồng hành với các startup trên hành trình đó.
Chúng tôi không chỉ tư vấn luật, mà còn giúp bạn “dịch luật” thành hành động thực tiễn.
Chúng tôi không đưa ra mẫu hợp đồng chung chung, mà rà soát từng điều khoản để phù hợp với chiến lược công ty.
Chúng tôi không chỉ nói về quy định, mà chỉ ra đâu là cơ hội đâu là rủi ro trong từng quyết định của bạn.
Chuyên gia pháp lý đồng hành bền vững cùng doanh nghiệp startup
Với kinh nghiệm hỗ trợ hàng trăm doanh nghiệp nhỏ và vừa, Tia Sáng Law hiểu rằng điều startup cần nhất không phải là “tài liệu dày đặc” mà là một người đồng hành pháp lý linh hoạt, rõ ràng và nói đúng vào vấn đề. Liên hệ Tia Sáng Law ngay hôm nay để xây nền pháp lý vững chắc cho hành trình khởi nghiệp của bạn.