Vì sao lựa chọn loại hình doanh nghiệp ảnh hưởng đến thuế phải đóng?
Khi bắt đầu kinh doanh, nhiều người thường nghĩ: “Cứ đăng ký cho xong, quan trọng là làm ăn có lời đã”. Nhưng thực tế, loại hình doanh nghiệp bạn chọn ngay từ đầu sẽ quyết định trực tiếp đến cách tính thuế, mức thuế suất, nghĩa vụ kê khai và cả khả năng khấu trừ chi phí về sau.
Vì sao lại như vậy? Mỗi loại hình từ hộ kinh doanh cá thể đến công ty cổ phần đều có cấu trúc pháp lý riêng, dẫn đến cách Nhà nước nhìn nhận và áp dụng thuế cũng khác nhau. Ví dụ:
- Hộ kinh doanh cá thể thường đóng thuế khoán hoặc theo tỷ lệ trên doanh thu, không được khấu trừ chi phí đầu vào.
- Công ty TNHH, công ty cổ phần là pháp nhân độc lập, phải kê khai đầy đủ thuế GTGT, thuế TNDN, nhưng lại được khấu trừ chi phí hợp lý, hợp lệ.
- Doanh nghiệp tư nhân tuy là mô hình doanh nghiệp, nhưng chủ vẫn chịu trách nhiệm vô hạn và gánh thuế gần như như cá nhân.
Loại hình doanh nghiệp không chỉ ảnh hưởng đến thủ tục mà ảnh hưởng đến cả chi phí
Đặc biệt, khi doanh nghiệp bắt đầu mở rộng quy mô, gọi vốn, thuê nhân sự hay triển khai nhiều dòng sản phẩm, những khác biệt này sẽ “lộ rõ” và có thể khiến bạn phải trả thêm hàng chục đến hàng trăm triệu đồng tiền thuế/năm chỉ vì chọn sai mô hình từ đầu.
Tổng quan thuế theo từng loại hình doanh nghiệp phổ biến
Hộ kinh doanh cá thể - Phổ biến với những ai mới bắt đầu kinh doanh nhỏ lẻ
Ưu điểm lớn nhất nằm ở thủ tục thành lập nhanh gọn, chi phí thấp và gần như không yêu cầu kế toán phức tạp. Chủ hộ không phải khai thuế hàng tháng, chỉ cần nộp theo mức khoán hoặc doanh thu ước tính.
Tuy nhiên, chính sự đơn giản này cũng là giới hạn, mô hình này không có tư cách pháp nhân, chủ hộ phải chịu trách nhiệm toàn bộ bằng tài sản cá nhân nếu có rủi ro. Thêm vào đó, việc không được khấu trừ chi phí hay xuất hóa đơn VAT khiến hộ kinh doanh khó mở rộng hoặc làm việc với đối tác chuyên nghiệp. Nếu doanh thu lớn, tỷ lệ thuế theo khoán cũng trở thành gánh nặng.
Công ty TNHH một thành viên - Cá nhân có sẵn vốn và muốn bắt đầu bài bản
Doanh nghiệp có tư cách pháp nhân rõ ràng, chủ sở hữu chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp, hạn chế rủi ro cá nhân. Ngoài ra, mô hình này cho phép khấu trừ chi phí đầu vào, hoàn thuế GTGT nếu đủ điều kiện và vận hành chuyên nghiệp hơn hộ kinh doanh.
Điểm trừ nằm ở sự giới hạn trong việc mở rộng do chỉ có một chủ sở hữu duy nhất
Việc rút lợi nhuận cũng không đơn giản, vì khi chuyển tiền về cá nhân sẽ bị đánh thêm thuế thu nhập cá nhân. Dù vậy, đây vẫn là mô hình an toàn cho những ai muốn kiểm soát toàn bộ hoạt động nhưng vẫn tuân thủ pháp luật rõ ràng.
Công ty TNHH hai thành viên trở lên - Phân chia quyền lợi, trách nhiệm minh bạch.
Bạn có thể linh hoạt trong góp vốn, thỏa thuận điều hành và mở rộng quy mô nếu muốn. Đặc biệt, mô hình này cho phép nâng cấp lên công ty cổ phần sau này khá thuận tiện.
Tuy nhiên, khi có nhiều cổ đông sáng lập, nguy cơ mâu thuẫn cũng lớn hơn nếu điều lệ không chặt chẽ. Việc quản trị cần rõ ràng ngay từ đầu để tránh rủi ro về sau. Dù vậy, đây vẫn là lựa chọn phù hợp với nhóm sáng lập startup hoặc các gia đình muốn thành lập doanh nghiệp nhỏ với cấu trúc minh bạch, dễ phát triển.
Công ty cổ phần - Phù hợp những ai có kế hoạch gọi vốn, mở rộng quy mô
Doanh nghiệp được đánh giá cao về tính minh bạch, có thể dễ dàng phát hành cổ phiếu, thu hút nhiều nhà đầu tư cùng lúc. Cổ phần cũng dễ chuyển nhượng, giúp việc thay đổi cổ đông hoặc huy động vốn trở nên linh hoạt.
Với những đội ngũ sáng lập ít kinh nghiệm quản trị có thể gây áp lực trong giai đoạn đầu.
Dù vậy, mặt trái là thủ tục hành chính phức tạp hơn, cần tổ chức đại hội đồng cổ đông, công bố thông tin và thực hiện sổ sách kế toán đầy đủ.
Tư duy “làm trước, tính sau” tưởng là tiết kiệm thời gian nhưng lại là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt rắc rối về sau: từ gánh thuế bất hợp lý, khó xoay chuyển mô hình, cho đến hạn chế khi hợp tác với đối tác lớn hay gọi vốn. Dưới đây là những sai lầm phổ biến nhiều doanh nghiệp trẻ từng mắc phải:
Chọn hộ kinh doanh cá thể dù doanh thu ngày càng lớn
Mô hình này không cho phép khấu trừ chi phí đầu vào, không thể xuất hóa đơn VAT, đồng nghĩa với việc bị giới hạn trong việc hợp tác với khách hàng chuyên nghiệp và phải chịu mức thuế khoán cao khi vượt ngưỡng doanh thu.
Mở công ty cổ phần từ quá sớm khi chưa cần thiết
Công ty cổ phần đòi hỏi cơ cấu tổ chức phức tạp, nhiều thủ tục pháp lý hơn hẳn các mô hình khác. Nếu đội ngũ sáng lập còn mỏng và chưa quen với việc quản trị công ty bài bản, mô hình này dễ khiến doanh nghiệp "ngợp" vì phải tổ chức đại hội cổ đông, báo cáo tài chính công khai, kiểm toán độc lập.
Đăng ký công ty TNHH một thành viên nhưng sau đó lại muốn gọi thêm vốn
Do mô hình này chỉ cho phép một chủ sở hữu, khi cần thêm thành viên góp vốn, doanh nghiệp buộc phải thay đổi loại hình sang công ty TNHH hai thành viên hoặc cổ phần. Việc này gây tốn kém thời gian, chi phí pháp lý, và đôi khi ảnh hưởng đến tiến độ kinh doanh hoặc gọi vốn.
Không tính đến thuế TNCN khi rút lợi nhuận về cá nhân
Một số chủ doanh nghiệp nghĩ rằng khi đã đóng thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), phần lãi còn lại có thể rút tự do. Tuy nhiên, nếu không tính kỹ, việc rút lợi nhuận sẽ bị đánh tiếp thuế thu nhập cá nhân dẫn đến bị “đánh thuế hai tầng” mà không lường trước.
Chọn mô hình không phù hợp khiến bị từ chối khi ký hợp đồng với đối tác lớn
Nhiều tập đoàn, nhãn hàng hoặc đơn vị cung ứng lớn yêu cầu đối tác phải là doanh nghiệp có tư cách pháp nhân rõ ràng, có thể xuất hóa đơn VAT, báo cáo thuế minh bạch.
Hộ kinh doanh hoặc mô hình nhỏ không đáp ứng được sẽ tự đánh mất cơ hội hợp tác.
Thực tế cho thấy chọn sai mô hình doanh nghiệp không chỉ là “rắc rối giấy tờ” mà có thể dẫn đến việc phải đóng nhiều loại thuế hơn, chi phí vận hành tăng, khó gọi vốn và thậm chí ảnh hưởng đến sự tin tưởng từ đối tác.
Việc lựa chọn loại hình doanh nghiệp không nên chỉ dựa vào “nghe nói”, hay chọn đại cho xong thủ tục. Bởi lẽ, quyết định này không chỉ ảnh hưởng đến cách bạn đóng thuế, mà còn liên quan đến cấu trúc sở hữu, khả năng gọi vốn, cách mở rộng quy mô, và cả mức độ an toàn pháp lý khi có rủi ro xảy ra.
Luật Tia Sáng với kinh nghiệm gần 10 năm trong tư vấn doanh nghiệp, đặc biệt là các mô hình nhỏ, startup và hộ kinh doanh chuyển đổi luôn bắt đầu từ gốc rễ: Doanh nghiệp bạn đang ở giai đoạn nào? Kế hoạch 3 năm tới ra sao? Và mô hình nào giúp bạn tiết kiệm thuế, tối ưu pháp lý nhưng vẫn linh hoạt phát triển?
Luật Tia Sáng - Đồng hành pháp lý lâu dài nếu có nhu cầu mở rộng, chuyển đổi
Chúng tôi không đưa ra câu trả lời chung cho mọi trường hợp. Thay vào đó, Luật Tia Sáng tư vấn 1:1 dựa trên ngành nghề, doanh thu, định hướng và khả năng kiểm soát rủi ro của từng chủ doanh nghiệp, để từ đó đưa ra lộ trình:
- Lựa chọn loại hình phù hợp (về pháp lý & thuế)
- Tư vấn cấu trúc góp vốn, quyền lợi, phân chia lợi nhuận
- Cảnh báo các rủi ro thuế & pháp lý theo mô hình đã chọn
- Hỗ trợ làm việc với cơ quan thuế, xử lý hồ sơ đúng quy trình
Nếu bạn đang chuẩn bị khởi nghiệp, mở rộng mô hình hoặc đơn giản là muốn “soi lại” bộ khung pháp lý thuế cho doanh nghiệp của mình, hãy để Luật Tia Sáng đồng hành ngay từ bước đầu tiên. Liên hệ Luật Tia Sáng ngay hôm nay để chọn đúng mô hình, tiết kiệm đúng cách và phát triển đúng hướng.